পাঠ: ৭ এখন চিঠি – হেম বৰুৱা(তৃতীয় গোট -কবিতা)

 

এখন চিঠি – হেম বৰুৱা

                                       পাঠ: ৭     

তৃতীয় গোট -কবিতা

(ক) অতি চমু প্ৰশ্ন: (মূল্যাংক -১)

প্ৰশ্ন ১: ‘এখন চিঠি’ কবিতাটো হেম বৰুৱাৰ কোনখন কবিতা পুথিৰ অন্তৰ্গত ? 

উত্তৰঃ ‘এখন চিঠি’ কবিতাটো হেম বৰুৱাৰ ‘মন-ময়ুৰী’ কবিতা পুথিখনৰ অন্তৰ্গত । 

প্ৰশ্ন ২: হেম বৰুৱাই সম্পাদনা কৰা অসমীয়া আলোচনীখনৰ নাম লিখা ।

উত্তৰঃ হেম বৰুৱাই সম্পাদনা কৰা অসমীয়া আলোচনীখনৰ নাম হ’ল – পাছোৱা । 

প্ৰশ্ন ৩: চেলা গিৰিপথ ক’ত আছে ?

উত্তৰঃ চেলা গিৰিপথ অৰুণাচল প্ৰদেশত চীনা সীমান্তত থকা এটি গিৰিপথ ।

প্ৰশ্ন ৪: কবিয়ে কেনে মৃত্যু আত্মাৰ দৰে অবিনশ্বৰ বুলি কৈছে ? 

উত্তৰঃ যি মৃত্যুৱে দহক জীৱন দিয়ে, সেই মৃত্যু আত্মাৰ দৰে অবিনশৰ বুলি কৈছে । 

প্ৰশ্ন ৫: ‘এখন চিঠি’ কবিতাটোত সৈনিকজনৰ পত্নীৰ নাম কি ? 

উত্তৰঃ মমতা । 

(খ) চমু প্ৰশ্ন : (মূল্যাংক – ২/৩) 

প্ৰশ্ন ১: ‘এখন চিঠি’ কবিতাত সৈনিকজন যুদ্ধলৈ যাবৰ সময়ত তেওঁৰ পত্নীয়ে কি কৰিছিল ?

উত্তৰঃ সৈনিকজন যুদ্ধলৈ যাবৰ সময়ত পত্নী গিৰাকীৰ মানসিক অৱস্থা অতি দুখলগা আছিল । বিবাহৰ জ্বালাত তেওঁ বোবা হৈ পৰিছিল আৰু দু-চকুৰ লোতকে বাৰিষাৰ ঢলৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল । 

প্ৰশ্ন ২: ‘এখন চিঠি’ কবিতাত সৈনিকজনে যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ কেনে বিৱৰণ আগবঢ়াইছে ?

উত্তৰঃ কবিয়ে সীমান্তৰ যুদ্ধৰ এটি নিখুঁত বৰ্ণনা দাঙি ধৰিছে । কবিতাৰ সৈনিকজন যি ঠাইত থিয় হৈ আছে তাত কেৱল পৰ্বত আৰু পৰ্বত । এনে লাগে যেন চৌদিশৰ পৰা পূৰ্বতে সাৱটি ধৰিছে । তাৰ মাজত কোনো কল্পনা নাথাকে । অৰ্থাৎ কোনো কল্পনাৰ কোনো অৰ্থ নাই । পিঞ্জৰাত বন্ধী পক্ষীৰ দৰেই এটি শ্বাসৰুদ্ধ অৱস্থা । অতি কাব্যিকতাৰে কবিয়ে এই পৰিবেশৰ বৰ্ণনা দিছে যে ইয়াত পৰ্বতৰ বাহু-বন্ধনত কল্পনা ছাই হৈ যায় । 

প্ৰশ্ন ৩: সৈনিকজনে মৃত্যুক কেনেদৰে গ্ৰহণ কৰিছে ?

উত্তৰঃ সৈনিক জীৱনৰ মৃত্যুক তেওঁ স্বৰ্গীয় পাৰিজাত ফুলৰ লগত ৰিজাইছে – য’ত দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ থাকে । কিয়নো তেওঁলোকে আশা আকাংক্ষা, প্ৰেম-প্ৰীতি, মায়া মোহ সকলো ত্যাগ কৰি দেশৰ হকে তেওঁলোকে আত্ম উচৰ্গা কৰে কাৰণ তেওঁলোকৰ জীৱন দানে আন দহজনৰ জীৱন দান দিয়ে । 

প্ৰশ্ন ৪: নিজৰ সন্তান দুটাক কি কথাৰে বুজনি দিবলৈ সৈনিকজনে কৈছে ? 

উত্তৰঃ যদি যুদ্ধৰ তেওঁৰ মৃত্যু হয় তেতিয়াই যাতে  তেওঁৰ ল’ৰা দুটিয়ে পিতৃৰ অভাৱ অনুভৱ নকৰে তাৰ বাবে সৈনিকজনে তেওঁৰ পত্নীক অনুৰোধ জনাইছিল । 

প্ৰশ্ন ৫: সৈনিকজনে চিঠিখন সেইদিনাই ডাকত দিব নোৱাৰাৰ কাৰণ কি ?

উত্তৰঃ চিঠিখন লিখাৰ দিনাখনে ডাকত দিব নোৱাৰাৰ কাৰণ হ’ল – চিঠিখন লিখি থাকোতেই যুদ্ধ ক্ষেত্ৰত পুনৰ নামি পৰিবলৈ সৈনিক জনলৈ নিৰ্দেশ আহিছে । 

(গ) দীঘল প্ৰশ্ন : (মূল্যাংক – ৪/৫) 

প্ৰশ্ন ১: ‘এখন চিঠি’ কবিতাত পত্নীৰ প্ৰতি সৈনিকজনৰ কেনে মনোভাব প্ৰকাশ পাইছে ? 

উত্তৰঃ এখন চিঠি কবিতাটোত এগৰাকী সৈনিক তেওঁৰ পত্নীলৈ এখন চিঠি লিখিছে । আদেশ পালে যিকোনো মুহূৰ্ততে যুদ্ধক্ষেত্ৰলৈ যাবলৈ তেওঁ সাজু । ওখ পৰ্বতমালাৰ মাজত তেওঁ থিয় হৈ তেওঁ পত্নীৰ পৰা বিদায় লৈ অহা মৌন ক্ষণৰ কথা চিঠিখনত সেৱাৰণ কৰিছে । সৈনিক গৰাকী পত্নীৰ ওচৰৰ পৰা বিদায় লৈ অহা সময়ত পত্নী গৰাকীৰ মানসিক অৱস্থা অতি দুখলগা আছিল । বিৰহ-বেদনাত তেওঁৰ মুখত মাত নাইকিয়া হৈ পৰিছিল । কেৱল দু-চকুৰ লোতকে বাৰিষাৰ ঢলৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল । পত্নীৰ এনে অৱস্থা দেখি সৈনিক গৰাকীও শোকত বিহবল হৈ পৰিছিল আৰু মুখেৰে এটা শব্দও ক’ব পৰা নাছিল । চিঠিখনত সৈনিকজনে মৃত্যু সম্পৰ্কে তেওঁৰ পত্নীক এনেদৰে কৈছিল, যদি যুদ্ধত তেওঁৰ মৃত্যু হয় তেতিয়া সেয়া পাৰিজাত ফুল সদৃশ আৰু দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ স্বৰূপ । কাৰণ এজন সৈনিকৰ মৃত্যুৱে দহজনৰ জীৱন বচায় । লগতে তেওঁৰ পত্নীক এটা অনুৰোধ কৰিছিল যে তেওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত যাতে তেওঁৰ ল’ৰা দুটাই কেতিয়াও পিতৃৰ অভাৱ অনুভৱ নকৰে । 

প্ৰশ্ন ২: সৈনিকৰ দেশপ্ৰেম ‘এখন চিঠি’ কবিতাত কেনেদৰে প্ৰকাশ পাইছে আলোচনা কৰা । 

উত্তৰঃ এজন সৈনিকৰ হৃদয়ৰ দুখ, বেদনা আৰু কৰ্তব্য বোধ, দেশপ্ৰেম সকলো কবিৰ কাপেৰে অতি বাস্তৱ আৰু সুন্দৰভাৱে নিগৰি আহিছে । 

সৈনিকজনে পত্নীক পত্ৰৰ জৰিয়তে নিজৰ মনৰ ভাৱ ব্যক্ত কৰিছে । তেওঁৰ চকুৰ আগত ভাহি আছে বিদায়ৰ মুহুৰ্তৰ পত্নী মুখেৰে ভাৱ ব্যক্ত কৰিব নোৱাৰা অথচ দুচকুৰ লোতকেৰে বান সৃষ্টি কৰা অৱস্থাটো । পত্নীৰ আগত তেওঁৰ নিজৰ বাক ৰুদ্ধ অৱস্থাটোৰ বৰ্ণনাও তেওঁ পত্ৰৰ জৰিয়তে পত্নীৰ আগত স্বীকাৰ কৰি গৈছে । তেওঁ এই অৱস্থাটোক পোৰা জুই বুলি কৈছে কিয়নো তেওঁৰ অন্তৰৰ তাপ গুচাবলৈ একো উপায় নাই, সেই তাপ বনপোৰা জুইৰদৰে নিজেই জ্বলি জ্বলি শেষ হ’ব । এতিয়া তেওঁ আছে হেজাৰ হেজাৰ ফুট ওখ পৰ্বতৰ মাজত যাৰ মাজত সোমাই পৰি তেওঁৰ কল্পনাবোৰ ছাই হৈ গৈছে । তেওঁৰ মতে পৰ্বতবোৰত খুন্দা খাই প্ৰতিধ্বনিত হৈছে তেওঁৰ দৰে আৰু বহুজন সৈনিকৰ অন্তৰত জুই শিখা, তেজৰ চেঁকুৰাবোৰ । ইয়াতেই মৰিশালী হৈ গৈছে মৰমৰ আশাবোৰ ।

পৰ্বতৰ নিস্তব্ধতাৰ মাজত লিখা আছে হেজাৰ হেজাৰ জনৰ দেশৰ হকে দান কৰা বুকুৰ তেজ, সমাধিস্থ হৈছে ক’ত আশা, সৈনিকজনৰ মতে সেয়া হয় মৌন ভাষাৰে লিখা মহাকাব্য, তেজৰ বুৰঞ্জী । 

মৃত্যুৰ সম্পৰ্কে সেয়া সৈনিকজনে কৈছে তেওঁলোকৰ যদি মৃত্যু হয় সেয়া পাৰিজাত ফুল সদৃশ, দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ স্বৰূপ কাৰণ এজন সৈনিকৰ মৃত্যুৱে আন দহজনৰ জীৱন বচায় । এনে মৃত্যু অবিনশ্বৰ বা অপৰাজেয় ।

এইদৰে সৈনিকজনৰ জীৱনৰ বেদনা আৰু গৌৰৱ দুয়োটাকে অতি মৰ্মস্পশী ৰূপত প্ৰকাশ পাইছে । 

প্ৰশ্ন ৩: ‘এখন চিঠি’ কবিতাত যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ ভয়াবহতা কেনেদৰে প্ৰকাশ পাইছে বুজাই লিখা ।

উত্তৰঃ এখন চিঠি কবিতাটো হেম বৰুৱা দেৱৰ মন-ময়ুৰী নামৰ কবিতাপুথিৰ অন্তৰ্গত উল্লেখনীয় কবিতা । কবিতাটি অতি পোনপটীয়া। ঘৰৰ পৰা দূৰৈত মেঘাচ্ছন্ন পৰ্বতত থাকি দেশৰ হকে যুদ্ধ দিয়া এজন সৈনিকৰ মনৰ কথা । কবিতাটোত পত্নী পুত্ৰৰ পৰা আঁতৰত থকাৰ শোকাবহ অনুভূতিৰ লগতে দেশপ্ৰেমৰ মাহাত্ম্য অতি সাৱলীল ৰূপত প্ৰকাশিত হৈছে । 

কবিতাটো এটি যুদ্ধৰ মুহুৰ্তৰ বৰ্ণনা । মেঘাচ্ছন্ন পৰ্বতৰ মোহনাত ক্ষন্তেক বিশ্ৰাম লৈছে সৈনিকে । তাতেই তেওঁ ঘৰলৈ চিঠি লিখিছে । লিখিবলৈ লৈ তেওঁৰ মনত পৰিছে বিদায় ক্ষণত নিথৰ হৈ পৰা তেওঁৰ পত্নীৰ মুখখনৰ কথা । তেওঁৰ মুখত তেতিয়া কোনো শব্দ নাছিল । কেৱল বাৰিষাৰ বান নামিছিল তেওঁৰ চকুত । উত্তৰত নিৰুত্তৰ হৈ পৰিছিল সাহসী সৈনিক । সেইবোৰ পাৰ হৈ অহা কথা বাদ দি তেওঁ নিজৰ অৱস্থাৰ কথা বৰ্ণনা কৰিবলৈ ধৰিছে । এতিয়া তেওঁ আছে হাজাৰ হাজাৰ ফুট ওখ পৰ্বতৰ মাজত যাৰ মাজত সোমাই পৰাৰ লগে লগে কল্পনা ছাই হৈ যায় । এই পৰ্বতবোৰৰ মাজতে বহু সৈনিকৰ তেজৰ চেঁকুৰাবোৰ প্ৰতিধ্বনিত হৈ আছে । ইয়াৰ মাজতেই মৰিশালী হৈ গৈছে মৰম আশা । 

পৰ্বতৰ নিস্তব্ধতাৰ মাজত লিখা আছে এখন তেজৰ বুৰঞ্জী । অৰ্থাৎ এনে পৰ্বতৰ বুকুতে কিমানজনে দেশৰ বাবে তেজ দিছে, কিমানজনৰ আশাৰ সমাধি হৈছে সেয়া কোনেও সঠিকভাবে নাজানে । মহাকাব্যৰ দৰে বিশাল সেই কাহিনী পৰ্বতৰ মৌন ভাষাতে যেন লেখি থোৱা আছে । এই পৰ্বতৰ পৰা এতিয়া তেওঁ দুৰণিত ৰৈ ৰৈ কামনাৰ শব্দ হোৱা শুনিছে । চৌদিশে মাত্ৰ বাৰুদৰ ধোঁৱা । 

সেয়েহে মৃত্যু ইয়াত তেনেই স্বাভাৱিক কথা । কিন্তু সেই মৃত্যু অপৰাজেয় । সেয়েহে তেওঁ লিখিছে যে মৃত্যুৱে যদি অভিনন্দন জনায় তেনেহ’লে সেই মৃত্যু হ’ব দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ ধন্য পাৰিজাত ফুলৰ দৰে । ইয়াৰ মাজতে তেওঁৰ ল’ৰা দুটালৈ মনত পৰিছে । সিহঁতক পিতৃৰ অভাৱ অনুভৱ কৰিবলৈ যাতে নিদিয়ে তাৰ প্ৰতি দৃষ্টি দিবলৈ তেওঁ পত্নীক অনুৰোধ জনাইছে । আৰু সিহঁতক ইয়াকে বুজাবলৈ কৈছে যে যি মৃত্যুৱে দহক জীৱন দিয়ে সেই মৃত্যু আত্মাৰ দৰেই অবিনশ্বৰ ।

ইতিমধ্যে আদেশ আহিছে । ততাতৈয়াকৈ মৰম জনাই তেওঁ চিঠিখন সমৰিছে । শত্ৰু সৈন্যই চেলা গিৰিপথ অতিক্ৰম কৰিছে । গতিকে চিঠিখন ডাকত দিয়াও নহ’ব । সেইটো তেওঁ জানে । কিন্তু সৈনিকৰ জীৱনেই এনেকুৱা । 

কবিয়ে ইয়াত সৈনিকৰ জীৱনৰ বেদনা আৰু গৌৰৱ দুয়োটাকে অতি মৰ্মস্পৰ্শী ৰূপত প্ৰকাশ কৰিছে । 

প্ৰশ্ন ৪: ‘তোমাৰ চকু উপচি বাৰিষাৰ বান নামিছিল’ কথাষাৰৰ মৰ্মাৰ্থ বুজাই লিখা । 

উত্তৰঃ ‘এখন চিঠি’ শীৰ্ষক কবিতাটি এখন যুদ্ধৰ মুহুৰ্তৰ বৰ্ণনা । মেঘাচ্ছন্ন পৰ্বতত থাকি দেশৰ হকে যুদ্ধ দিয়া এজন সৈনিকৰ মনৰ কথা ।কবিতাটোত পত্নী পুত্ৰৰ পৰা আঁতৰত থকাৰ শোকাবহ অনুভূতিৰ লগতে দেশ প্ৰেমৰ মাহাত্ম্য অতি সাৱলীল ৰূপত প্ৰকাশিত হৈছে । চিঠিখন লিখিবলৈ লৈ তেওঁৰ মনত পৰিছে বিদায় ক্ষণত নিথৰ হৈ পৰা তেওঁৰ পত্নীৰ মুখখনৰ কথা সৈনিকজনে পত্নীৰ ওচৰৰ পৰা বিদায় লৈ অহা সময়ত পত্নী গৰাকীৰ মানসিক অৱস্থা অতি দুখলগা আছিল । তেওঁ বিৰহৰ জ্বালাত বোবা হৈ পৰিছিল আৰু দু-চকুৰ লোতকে বাৰিষাৰ বানৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল । তোমাৰ চকু উপচি বাৰিষাৰ বান নামিছিল কথাষাৰৰ মৰ্মাৰ্থ এইটোৱেই যে সৈনিকগৰাকীৰ পত্নীয়ে স্বামীৰ বিচ্ছেদত দুখত ভাগি পৰিছিল । ঠিক যেনেকৈ বাতিষাৰ দিনত বানপানীয়ে সংহাৰী ৰূপ ধাৰণ কৰি সকলো বিনষ্ট কৰে । নিজৰ বুজিবলৈ কাৰোৰে ওচৰত একো নাথাকে । 

প্ৰশ্ন ৫: প্ৰসংগ সংগতি দৰ্শাই ব্যাখ্যা কৰাঃ 

(ক)   এইখন এখন মহাকাব্য, পৰ্বতৰ মৌন ভাষাই

        লেখি যোৱা তেজৰ বুৰঞ্জী । 

উত্তৰঃ উদ্ধৃত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি সাহিত্য সৌৰভত সন্নিবিষ্ট প্ৰখ্যাত কবি হেম বৰুৱাদেৱৰ ‘এখন চিঠি’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা লোৱা হৈছে । 

কবিয়ে তেওঁৰ কবিতাৰ নায়ক সৈনিকজন থিয় হৈ থকা ঠাইখিনি আৰু যুদ্ধৰ বিভীষিকাময় পৰিস্থিতিৰ বৰ্ণনা দিয়াৰ প্ৰসংগত উক্ত কথাখিনিৰ অৱতাৰণা কৰিছে । 

কবিতাটিত কবিয়ে যুদ্ধক্ষেত্ৰত সৈনিক এজনৰ উপলব্ধিৰ চিত্ৰ অংকন কৰিছে । চেলা গিৰিপথৰ ওচৰত এটি পৰ্বতৰ মোহনতা আছে তেওঁ । এই চেলা গিৰিপথ ঐতিহাসিকভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ ঠাই । সীমান্ত পথ । আটাইতকৈ জটিল এই সীমান্তৰ সুৰক্ষা । এনেবোৰ ঠাইত যোগাযোগৰ কোনো উত্তম ব্যৱস্থা নাথাকে । অসহ্য শীত, খাদ্য চিকিৎসা আদিৰ সীমাবদ্ধতা এই সকলো বিলাকৰ মাজতে যিকোনো মুহূৰ্ততে আক্ৰমণৰ মুখামুখি হোৱাৰ সম্ভাৱনাক লৈ ইয়াত সৈন্যসকল জীয়াই থাকে । 

গুলি, বাৰুদ, কামনাৰ শব্দৰে কম্পিত হৈ থাকে পৰ্বতৰ মাটি । ইতিহাসৰ কিমান যুঁজত নীৰৱ সাক্ষী হৈ থিয় দি আছে এই পাহাৰবোৰ । কিমান তেজৰ চেঁকুৰা লাগি আছে তাত । পৰ্বতে মৌন ভাষাৰেই লিখি থৈছে এনে অলেখ কাহিনী । সেয়েহে লেখকে কৈছে যে সীমান্তৰ প্ৰহৰিসকলৰ দুখ-বেদনা আৰু জীৱন দানৰ অলেখ বীৰত্বব্যঞ্জন কাহিনী এই পাহাৰৰ বুকুতে সোমাই আছে । এখন মহাকাব্যৰ দৰেই এই কাহিনী । মাথোঁ মৌন ভাষাৰে লেখা । 

(খ) মৃত্যুৱে যদি অভিনন্দন জনায়

             সেই মৃত্যু পাৰিজাত ফুল 

            তাত দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ আছে । 

উত্তৰঃ উপৰোক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘সাহিত্য সৌৰভ’ৰ সন্নিবিষ্ট হেম বৰুৱাদেৱৰ ‘এখন চিঠি’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে । কবিয়ে এখন সৈনিকে দেশৰ হকে জীৱন দান কৰি যি মহৎ কাম কৰি থৈ যায় তাকে বুজাবলৈ এই কথাৰ অৱতাৰণা কৰিছে । 

এগৰাকী সৈনিকে নিজৰ পত্নী, সন্তান, মা-দেউতা সকলো মায়া মোহক ত্যাগ কৰি কেৱল দেশৰ স্বাৰ্থতে আত্মবলিদান দিয়ে, কাৰণ তেওঁৰ সেই বলিদানেৰে আন দহজনৰ জীৱন ৰক্ষা কৰিব পাৰে । সেয়েহে কবিয়ে সেই মৃত্যুক স্বৰ্গীয় পাৰিজাতৰ লগত ৰিজাইছে । তেওঁৰ মতে এনে মহান ত্যাগ দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ স্বৰূপ । এজন সৈনিকৰ মৃত্যু অপৰাজেয় । এজন সাধাৰণ ব্যক্তিৰ মৃত্যুৰ লগত এই সৈনিকৰ মৃত্যুক তুলনা কৰা এক অন্যায় ।

 

 

-0000-